Çocukların Tarafından Kazanmak ve Kaybetmek Kavramını Anlamak
Özellikle 4-6 yaş arası çocukların oyunlardaki kazanma arzusu oldukça yüksektir. Bu dönemde çocukların kendilik algılarını güçlendirme, özgüven, bireysellik, anne babasına karşı güçlü olma arzusu, anne babasını memnun etme, takdir edilme, onay alma isteği gibi birçok ihtiyaç çocukların oyunlarda daha hırslı ve daha rekabetçi olmalarına sebeptir. Çocukların tüm bu ihtiyaç ve arzularını elde edeceği tek alan ise oyundur. Çocuklar sahip oldukları tüm becerileri oyun ile ediniyor, yaşadıkları tüm duyguları ve problemleri oyun üzerinden ifade ediyorlar. Oyun onların bir nevi uzmanlık ve ihtiyaç alanı.. O zaman kazanmak isteme, kuralları bozmaya çalışma ve hile yapma haklarının olduğunu düşünmeleri çok da garip değildir. Bizler nasıl ki yaşamda onlara göre daha bilgili ve tecrübeliysek çocuklar da oyunlarda kendi tecrübelerini bize göstermek isterler.
Çocukların oyunlarda kazanma ihtiyaçları farklılık gösterebilir. Ancak bilinmelidir ki evdeki sınırlar, çocuğun anne babası ile ilişkisi, özgüven, onaylanma ihtiyacı gibi bir sürü faktör kazanma arzusunu körükler. Ancak her çocuğun neye ihtiyacı olduğunu anlamak adına çocukların kişilik özelliklerine, ruhsal dünyasına ve aile dinamiklerine bakmak gerekir. Çocuğun birçok ihtiyacını oyun üzerinden karşıladığını düşündüğümüzde oyunlarda rekabet duygusunu hissetmesi ve kazanma arzusu aslında bu ruhsal iyileşmeyi destekler olacaktır.
Ebeveynlerin Oyunlarda Kazanma ve Kaybetme Kavramına Yaklaşımı Nasıl Olmalı
Çocuk için oyunlarda kazanmak ne kadar anlamlı ve önemli olsa da hayatta karşılaşacakları her oyunu kazanmaları mümkün olmayacaktır. Her ne kadar çocuklar oyunlarda kaybetmekten nefret etseler de kaybetmek de kazanmak kadar öğretici ve geliştirici bir eylemdir. Çocukların her iki kavramı da deneyimlemelerini desteklemek adına aşağıdaki öneriler sizlere yardımcı olacaktır.
- Çocuklara oyun alırken yaşlarına uygun oyunlar almayı tercih edin. Genelde üst seviye oyunların çocukları daha çok geliştireceğini düşünürüz oysaki bu yanlış bir bilgidir. Çocuğun yaşı neyse ona uygun oyunlar ve puzzle çalışmaları çocukların oyunlardaki kuralları iyi anlamalarına ve daha iyi performans göstermelerine yardımcı olacaktır.
- Çocuğunuzun sürekli kaybettiği oyunu bir süre oynamaya ara verin. Belli ki çocuk oyunu anlamakta ya da uygulama aşamasında henüz yeterli hissetmiyor. Israrla çocuğun üstüne gitmek, sürekli ipucu vererek kazanmasını sağlamak yerine bir süre oyunu rafa kaldırın.
- Çocukların oyunları kaybettiğinde nasıl davranması gerektiğine dair ona model olun. Kaybettiğinizde; ‘’kaybettiğim için üzüldüm ama çok eğlendim diyebilir. Ya da kaybettim ama çok eğlendim yeniden oynamak istiyorum.’’ ‘’oyunda kazandığın için tebrik ederim, gerçekten çok çekişmeli bir oyundu’’ gibi cümlelerle çocuğunuzun cesaretini güçlendirebilirsiniz.
- Hem oyunun kurallarını hem de kaybetme durumunda çocuğun öfkesine yönelik yaptığı davranışları (bağırmak, vurmak, oyunu dağıtmak vb.) oyuna başlamadan konuşun. Bazen oyunların kurallarında küçük değişiklikler yapabilir hatta kendiniz kuralları ortak kararlarla değiştirebilirsiniz. Ancak oyunun başında koyulan kuralların oyun boyunca uygulanması gerektiğini vurgulayın ve çocuğunuz oyun sırasında kuralı bozarsa ona kuralı hatırlatın. Belki futbol maçlarındaki gibi çocuğunuzun 2-3 kural bozma hakkı olur ve bu hakkı dolduğunda ona bir kırmızı kart verirsiniz ve bir tur beklemesi gerekir. Tüm bunları görsel kartlar ile desteklerseniz kurallar daha anlaşılır olmuş olur.
- Çocuklarınızla gibi, kazandıkları zaman doğru tepki verme hakkında da konuşmanız gerekir. Her zaman “iyi oyun” diyebileceklerini ve arkadaşlarını tebrik edebilmeleri gerektiğini açıklayın. Kazanma pratiği yapmak, çocuğunuzun kaybettiği anda duygularını işlemede daha iyi olmasına yardımcı olacaktır çünkü her iki senaryo da, duygular devreye girer ve çocuğun duygularını fark etmesi ve yönetmesine yardımcı olmamız gerekebilir.
- Çocuklar “iyi sportmenlik” veya “empati” kelimelerinin ne anlama geldiğini bilmiyor olsalar bile, sözlerinin ve eylemlerinin başkalarını nasıl hissettirdiğini anlayabilirler. Çocuklar okuldayken spordan sanata kadar her alanla meşgullerdir. Bu nedenle, her zaman kazanamayabileceklerini ancak her durumdan en iyi şekilde yararlanabileceklerini açıklamak çok önemlidir. Onlara kazanmayı ve kaybetmeyi nasıl kabul edeceklerini öğreterek, hissettikleri baskının bir kısmının kaybolmasını sağlarsınız.
- Çocuklar bazen defalarca aynı oyunu oynayıp sürekli kazanmak isteseler aynı oyunu çok kez oynamaktan kaçının. Ara ara mola verin (muhtemelen çok fazla oynamak istediği oyunda kaybetmek onun için daha yoğun bir duygulanım olacaktır. ) Örneğin; 5 defa oynadığınız bir oyunda bir kez de siz kazananın ancak son oyun çocuğun kazandığı oyun olsun.
- Bu oyunların çocukların eğlenerek öğrenmesi ve aranızdaki bağı güçlendirerek iyi vakit geçirmeniz için olduğunu unutmayın, oyun söz konusu olduğunda kazanan aslında kaybetse bile her zaman çocuktur. Bu, her yaştan çocuklar için çok değerli bir yaşam dersidir.
Aysu Sille
Uzman Psikolog