Her çocuk, doğduğunda kişilik özelliklerini oluşturan bir mizaç ile dünyaya gelir. Mizaç genetik özellik temelli bir kavram olup kişinin yapısal özelliğidir. Peki çevresel faktörlerin çocukların kişilik özelliğindeki etkisi nedir? Döllenmeden itibaren çevresel faktörlerde anne karnında bebeğin kişilik gelişimini etkileme potansiyeline sahiptir. Bebek dünyaya geldiğinde her türlü çevresel koşullar ve diğer kişiler çocuğun mizaç yapısının şekillenmesinde rol alır.
Tabiki genetik faktörlerin çevresel koşullarına oranla etkisi kişilik örüntümüzde daha baskındır. Yaşamın ilk yıllarından itibaren gözlemlenen sekiz mizaç türü varken bu çocuklukta on sekiz mizaç özelliğine kadar değerlendirilebilinir.
Dikkati odaklayabilmek ürkek/korkulu olma, girişken/çekingen olma, duyusal hassasiyet, tepkisellik, hareketlilik, kaygılı/kaçıngan olma bu mizaç özelliklerinden bazılarıdır. Her çocukta bu mizaç özellikleri ve daha fazlası mutlaka vardır. Ancak seviyelerine bakıldığında çocuklarda bu seviyeler farklılık gösterir. Yani her çocuğun bireysel farklılıkları var dediğimiz nokta işte mizaç özelliklerinin seviye olarak birbirinden farklı olmasıdır. Bizler bu mizaç özelliklerini olumlu ya da olumsuz olarak değerlendirmeyiz.
Tüm mizaç özellikleri çocuğu birey yapan kişisel özelliklerdir ve hepsinin onun yaşamında bir işlevi vardır. Anne babalarda çocukların mizaçlarını değiştiremezler ancak çocuklarının sahip oldukları özellikleri gözlemleyerek çocuklarının davranışlarını anlamlandırabilirler. Sonuçta bu çocukların tüm bu mizaç özelliklerinin birçoğu anne ve babadan aktarılan özelliklerdir. Evet mizaç değişmez ancak Anne babalar çocuklarına davranışları ile benlik özelliklerini yani öz değerlerini özgüvenlerini ve özsaygılarını etkilerler. Bu da çocuğun toplumdaki kendilik yerini ve değerini oluşturmasını sağlar.
Bu yüzden ailelerin çocuklarının mizaç yapısını tanıyarak, buna uygun davranmaları önemlidir. Anne babaların hedefi çocukların doğasını değiştirmek yerine çocukların kendi doğalarıyla en uyumlu ve sağlıklı özellikleri geliştirmeleri yolunda onlara destek olmak ve yön göstermektir.
Aysu Sille
Uzman Psikolog